Cát cánh là một vị thuốc quý trong Đông y, được sử dụng rộng rãi để trị ho, tiêu đờm, viêm họng, và nhiều bệnh lý liên quan đến đường hô hấp. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ dược phẩm, cao khô cát cánh ra đời nhằm giúp bảo toàn dược tính của dược liệu, dễ bảo quản và thuận tiện hơn trong sử dụng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về cây cát cánh, quá trình thu hoạch, chế biến dược liệu, tác dụng theo y học cổ truyền và y học hiện đại, cũng như cách tạo ra cao khô cát cánh.
Cát Cánh Là Cây Gì?
Cát cánh tên khoa học, nguồn gốc
Cát cánh (Platycodon grandiflorum) là một loại cây thân thảo lâu năm thuộc họ Hoa chuông (Campanulaceae), có giá trị dược liệu cao và được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền lẫn y học hiện đại. Loài cây này có nguồn gốc từ khu vực ôn đới của châu Á, đặc biệt phổ biến ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Nga. Ở Việt Nam, cát cánh chủ yếu được di thực và trồng bằng hạt, thích nghi tốt với điều kiện khí hậu ôn đới và cận nhiệt đới, đặc biệt là các vùng có đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng. (
cát cánh công dụng)
Đặc điểm thực vật của cây cát cánh
Cát cánh có thân thẳng đứng, chiều cao dao động từ 60 đến 90 cm, đôi khi có thể phát triển cao hơn trong điều kiện thích hợp. Cây thường không phân nhánh hoặc phân nhánh ít, tạo thành dáng mọc thẳng gọn gàng. Lá cát cánh có hình trứng, phiến lá nhỏ, mép lá có răng cưa rõ rệt. Lá ở phần dưới cây mọc đối hoặc mọc vòng với số lượng từ 3 đến 4 lá, trong khi đó lá ở phần trên thường mọc so le và có kích thước nhỏ hơn.
Hoa cát cánh có vẻ đẹp đặc trưng với hình chuông và màu sắc đa dạng, phổ biến nhất là màu lam tím, ngoài ra còn có biến thể màu trắng. Hoa có đường kính từ 3–5 cm, thường mọc đơn độc hoặc tạo thành cụm nhỏ. Mùa hoa nở rộ từ tháng 5 đến tháng 8, mang lại vẻ đẹp nổi bật cho cây dược liệu này. Sau khi hoa tàn, cây sẽ kết quả hình trứng ngược, chứa nhiều hạt nhỏ, thường xuất hiện từ tháng 7 đến tháng 9.
Cát cánh bộ phận dùng
Bộ phận có giá trị dược liệu cao nhất của cây cát cánh là rễ. Đây là phần tập trung nhiều hoạt chất sinh học quan trọng, giúp cát cánh trở thành vị thuốc quý trong Đông y và Tây y. Rễ của cây có hình trụ, màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, kết cấu chắc chắn.
Cát Cánh Dược Liệu: Thu Hoạch, Chế Biến Và Bảo Quản
Thu hoạch
Rễ cát cánh thường được thu hoạch khi cây đạt 4 – 5 năm tuổi để đảm bảo hàm lượng hoạt chất cao nhất.
Thời điểm thu hoạch tốt nhất là vào mùa thu – đông vì đây là lúc rễ tích lũy nhiều dưỡng chất nhất.
Cách chế biến
Rễ sau khi thu hoạch được rửa sạch, loại bỏ đất cát và cạo bỏ vỏ ngoài.
Tiếp theo, rễ được thái lát mỏng hoặc để nguyên, sau đó phơi hoặc sấy khô để bảo quản lâu dài.
Bảo quản
Bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao để ngăn chặn nấm mốc.
Nếu muốn bảo quản lâu dài, có thể hút chân không hoặc để trong hũ kín.
Cát Cánh Có Công Dụng Gì? Chữa Trị Bệnh Gì?
Theo Y Học Cổ Truyền
Theo các tài liệu Đông y, cát cánh có vị đắng, cay, tính ôn, quy vào kinh phế. Các công dụng chính gồm:
Tuyên phế khí, tán phong hàn: Hỗ trợ điều trị cảm lạnh, ho, viêm phế quản.
Hóa đờm, trừ ho: Giúp làm loãng đờm, giảm ho kéo dài.
Giảm viêm, giảm đau: Dùng cho các trường hợp viêm họng, sưng đau họng, amidan.
Làm thông phế quản: Hỗ trợ điều trị hen suyễn, khó thở.
(
bột dược liệu)
Giúp tiêu mủ, chữa ho ra máu: Thích hợp cho người có triệu chứng ho kèm mủ hoặc chảy máu.
Theo Y Học Hiện Đại
Các nghiên cứu dược lý cho thấy rễ cát cánh chứa nhiều saponin có tác dụng:
Long đờm, tiêu đờm: Tăng tiết dịch ở đường hô hấp, giúp làm loãng đờm và đẩy ra ngoài dễ dàng hơn.
Giảm viêm họng, viêm phế quản: Do có đặc tính kháng viêm mạnh.
Tác dụng phá huyết (Hemolytic effect): Saponin của cát cánh có khả năng phá vỡ hồng cầu, do đó được nghiên cứu trong lĩnh vực miễn dịch học.
Chống oxy hóa: Giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do.
Hỗ trợ tiêu hóa: Một số nghiên cứu cho thấy cát cánh có thể kích thích tiêu hóa và cải thiện chức năng đường ruột.
Cao Khô Cát Cánh Là Gì?
Cao khô cát cánh là sản phẩm được chiết xuất từ rễ cát cánh, sau đó cô đặc và sấy khô thành dạng bột hoặc dạng viên nén. Cao khô giúp giữ nguyên dược tính của cát cánh, đồng thời tiện lợi hơn trong bảo quản và sử dụng.
Cách chế biến cao khô cát cánh
Bước 1: Thu hái rễ cát cánh già (4 – 5 năm tuổi).
Bước 2: Làm sạch, loại bỏ tạp chất và thái lát.
Bước 3: Sấy khô hoặc phơi khô rễ cát cánh.
Bước 4: Tiến hành chiết xuất dược chất bằng dung môi phù hợp.
Bước 5: Cô đặc dịch chiết và tiến hành sấy phun sương hoặc sấy tầng sôi để thu được cao khô cát cánh.
Ưu Điểm Của Cao Khô Cát Cánh
Giữ nguyên dược tính: Quá trình chiết xuất giúp bảo toàn hàm lượng hoạt chất.
Tiện lợi khi sử dụng: Có thể pha với nước hoặc dùng làm nguyên liệu sản xuất thực phẩm chức năng.
Dễ bảo quản: Ở dạng cao khô, sản phẩm có thể bảo quản trong thời gian dài mà không lo ẩm mốc.
Ứng Dụng Của Cao Khô Cát Cánh
Làm nguyên liệu sản xuất thuốc ho, siro trị viêm họng.
Kết hợp với các dược liệu khác để tạo ra các bài thuốc trị cảm lạnh, viêm phế quản, hen suyễn.
Sử dụng trong ngành thực phẩm chức năng, hỗ trợ sức khỏe hệ hô hấp.
Mua Bán Cao Khô Cát Cánh Ở Đâu Uy Tín, Chất Lượng?
Biogreen cam kết cung cấp cao khô cát cánh chất lượng cao, được sản xuất theo quy trình hiện đại, đảm bảo tiêu chuẩn an toàn và dược tính tối ưu. Với nguồn nguyên liệu sạch, công nghệ chiết xuất tiên tiến và kiểm định nghiêm ngặt, Biogreen mang đến cho khách hàng sản phẩm cao dược liệu tinh khiết, giàu hoạt chất và tiện lợi khi sử dụng.
Nguyên Liệu Tự Nhiên, Đạt Chuẩn
Nguồn gốc rõ ràng: Cát cánh được thu hái từ các vùng trồng dược liệu sạch tại Việt Nam, không sử dụng hóa chất độc hại hay thuốc bảo vệ thực vật.
Thu hoạch đúng thời điểm: Rễ cát cánh được thu hoạch khi hàm lượng hoạt chất đạt mức tối ưu (thường sau 4–5 năm), giúp bảo toàn dược tính quý giá của thảo dược.
Công Nghệ Sản Xuất Hiện Đại
Chiết xuất tiên tiến: Ứng dụng công nghệ chiết xuất hiện đại kết hợp sấy phun sương, giúp bảo toàn tối đa saponin và các hoạt chất sinh học có lợi trong cát cánh.
Quy trình khép kín: Sản phẩm được sản xuất trong quy trình khép kín, không lẫn tạp chất, đảm bảo giữ nguyên tinh chất quý giá của thảo dược.
Chất Lượng Kiểm Định Nghiêm Ngặt
Mỗi lô sản phẩm đều được kiểm nghiệm chặt chẽ về hàm lượng hoạt chất, độ tinh khiết và tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm trước khi đưa ra thị trường.
Đạt tiêu chuẩn GMP (Thực hành sản xuất tốt) và tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về chất lượng dược liệu.
Dễ Bảo Quản, Tiện Lợi Khi Sử Dụng
Dạng cao khô giúp bảo quản dễ dàng hơn so với dược liệu tươi, tránh ẩm mốc và hao hụt dưỡng chất.
Tiện lợi khi sử dụng trong sản xuất thuốc Đông y, thực phẩm chức năng hoặc pha chế dược liệu tại nhà.
Biogreen